|
|
|
|
|
INVECTIVA IN RVFINVM Liber II |
|
|
|
|
|
|
|
INVECTIVA IN RVFINVM Liber II |
| Praefatio | ||||
| Pandite defensum reduces Helicona sorores, | ||||
| pandite. Permissis iam licet ire choris. | ||||
| Nulla per Aonios hostilis bucina campos | ||||
| carmina mugitu deteriore vetat. | ||||
| 5 | Tu quoque securis pulsa formidine Delphis | |||
| floribus ultorem, Delie, cinge tuum. | ||||
| Nullus Castalios latices et praescia fati | ||||
| flumina polluto barbarus ore bibit. | ||||
| Alpheus late rubuit Siculumque per aequor | ||||
| 10 | sanguineas belli rettulit unda notas, | |||
| agnovitque novos absens Arethusa triumphos | ||||
| et Geticam sensit teste cruore necem. | ||||
| Inmensis, Stilicho, succedant otia curis | ||||
| et nostrae patiens corda remitte lyrae, | ||||
| 15 | nec pudeat longos interrupisse labores | |||
| et tenuem Musis constituisse moram. | ||||
| Fertur et indomitus tandem post proelia Mavors | ||||
| lassa per Odrysias fundere membra nives, | ||||
| oblitusque sui posita clementior hasta | ||||
| 20 | Pieriis aures pacificare modis. | |||
| Textus | ||||
| Iam post edomitas Alpes defensaque regna | ||||
| Hesperiae merita conplexus sede parentem | ||||
| auctior adiecto fulgebat sidere mundus, | ||||
| iamque tuis, Stilicho, Romana potentia curis | ||||
| 5 | et rerum commissus apex, tibi credita fratrum | |||
| utraque maiestas geminaeque exercitus aulae. | ||||
| Rufinus (neque enim patiuntur saeva quietem | ||||
| crimina pollutaeque negant arescere fauces) | ||||
| infandis iterum terras accendere bellis | ||||
| 10 | incohat et solito pacem vexare tumultu. | |||
| Haec etiam secum: "Quanam ratione tuebor | ||||
| spem vitae fragilem? Qua tot depellere fluctus | ||||
| arte queam? Premor hinc odiis, hine milite cingor. | ||||
| heu quid agam? Non arma mihi, non principis ullus | ||||
| 15 | auxiliatur amor. Matura pericula surgunt; | |||
| undique et inpositi radiant cervicibus enses. | ||||
| Quid restat nisi cuncta novo confundere luctu | ||||
| insontesque meae populos miscere ruinae? | ||||
| Everso iuvat orbe mori: solacia leto | ||||
| 20 | exitium commune dabit nec territus ante | |||
| discedam: cum luce simul linquenda potestas". | ||||
| Haec fatus, ventis veluti si frena resolvat | ||||
| Aeolus, abrupto gentes sic obice fudit | ||||
| laxavitque viam bellis et, ne qua maneret | ||||
| 25 | immunis regio, cladem divisit in orbem | |||
| disposuitque nefas. Alii per terga ferocis | ||||
| Danubii solidata ruunt expertaque remos | ||||
| frangunt stagna rotis; alii per Caspia claustra | ||||
| Armeniasque nives inopino tramite ducti | ||||
| 30 | invadunt Orientis opes. Iam pascua fumant | |||
| Cappadocum volucrumque parens Argaeus equorum, | ||||
| iam rubet altus Halys nec se defendit iniquo | ||||
| monte Cilix. Syriae tractus vastantur amoeni | ||||
| adsuetumque choris et laeta plebe canorum | ||||
| 35 | proterit inbellem sonipes hostilis Oronten. | |||
| Hinc planctus Asiae; Geticis Europa catervis | ||||
| ludibrio praedaeque datur frondentis ad usque | ||||
| Dalmatiae fines: omnis quae mobile Ponti | ||||
| aequor et Hadriacas tellus interiacet undas | ||||
| 40 | squalet inops pecudum, nullis habitata colonis, | |||
| instar anhelantis Libyae, quae torrida semper | ||||
| solibus humano nescit mansuescere cultu. | ||||
| Thessalus ardet ager; reticet pastore fugato | ||||
| Pelion; Emathias ignis populatur aristas. | ||||
| 45 |
Nam plaga Pannoniae miserandaque moenia Thracum |
|||
| arvaque Moesorum iam nulli flebile damnum, | ||||
| sed cursus sollemnis erat campusque furori | ||||
| expositus, sensumque mali detraxerat usus. | ||||
| Eheu quam brevibus pereunt ingentia causis! | ||||
| 50 | Imperium tanto quaesitum sanguine, tanto | |||
| servatum, quod mille ducum peperere labores, | ||||
| quod tantis Romana manus contexuit annis, | ||||
| proditor unus iners angusto tempore vertit. | ||||
| Urbs etiam, magnae quae ducitur aemula Romae | ||||
| 55 | et Calchedonias contra despectat harenas, | |||
| iam non finitimo Martis terrore movetur, | ||||
| sed propius lucere faces et rauca sonare | ||||
| cornua vibratisque peti fastigia telis | ||||
| aspicit. Hi vigili muros statione tueri, | ||||
| 60 | hi iunctis properant portus munire carinis. | |||
| Obsessa tamen ille ferus laetatur in urbe | ||||
| exultatque malis summaeque ex culmine turris | ||||
| inpia vicini cernit spectacula campi: | ||||
| vinctas ire nurus, hunc per vada caerula mergi | ||||
| 65 | seminecem, hunc subito percussum vulnere labi | |||
| dum fugit, hunc animam portis efflare sub ipsis; | ||||
| nec canos prodesse seni puerique cruore | ||||
| maternos undare sinus. Inmensa voluptas | ||||
| et risus plerumque subit; dolor adficit unus | ||||
| 70 | quod feriat non ipse manu. Videt omnia late | |||
| praeceptis incensa suis et crimine tanto | ||||
| luxuriat carumque sibi non abnuit hostem; | ||||
| iactabatque ultro, quod soli castra paterent | ||||
| sermonumque foret vicibus permissa facultas. | ||||
| 75 | Egregii quotiens exisset foederis auctor, | |||
| stipatur sociis, circumque armata clientum | ||||
| agmina privatis ibant famulantia signis. | ||||
| Ipse inter medios, ne qua de parte relinquat | ||||
| barbariem, revocat fulvas in pectora pelles | ||||
| 80 | frenaque et inmanes pharetras arcusque sonoros | |||
| adsimulat mentemque palam testatur amictu, | ||||
| nec pudet Ausonios currus et iura regentem | ||||
| sumere deformes ritus vestemque Getarum; | ||||
| insignemque habitum Latii mutare togati | ||||
| 85 | maerent captivae pellito iudice leges. | |||
| Quis populi tum vultus erat! Quae murmura furtim! | ||||
| (nam miseris ne flere quidem aut lenire dolorem | ||||
| colloquies inpune licet): "Quonam usque feremus | ||||
| exitiale iugum? Durae quis terminus umquam | ||||
| 90 | sortis erit? Quis nos funesto turbine rerum | |||
| aut tantis solvet lacrimis, quos barbarus illinc, | ||||
| hinc Rufinus agit, quibus arva fretumque negatur? | ||||
| Magna quidem per rura lues, sed maior oberrat | ||||
| intra tecta timor. Tandem succurre ruenti | ||||
| 95 | heu patriae, Stilicho! Dilecta hic pignora certe, | |||
| hic domus, hic thalamis primum genialibus omen, | ||||
| hic tibi felices erexit regia taedas. | ||||
| Vel solus, sperate, veni! Te proelia viso | ||||
| languescent avidique cadet dementia monstri". | ||||
| 100 | Talibus urgetur discors Aurora procellis | |||
| at Stilicho, Zephyris cum primum bruma remitti | ||||
| et iuga diffusis nudari coepta pruinis, | ||||
| partibus Italiae tranquilla in pace relictis, | ||||
| utraque castra movens Phoebi properabat ad ortus, | ||||
| 105 | Gallica discretis Eoaque robora turmis | |||
| conplexus. Numquam tantae dicione sub una | ||||
| convenere manus nec tot discrimina vocum: | ||||
| illinc Armeniae vibratis crinibus alae | ||||
| herbida collectae facili velamina nodo; | ||||
| 110 | inde truces flavo comitantur vertice Galli, | |||
| quos Rhodanus velox, Araris quos tardior ambit | ||||
| et quos nascentes explorat gurgite Rhenus | ||||
| quosque rigat retro pernicior unda Garunnae, | ||||
| Oceani pleno quotiens inpellitur aestu. | ||||
| 115 | Mens eadem cunctis animique recentia ponunt | |||
| vulnera; non odit victus victorve superbit. | ||||
| Et quamvis praesens tumor et civilia nuper | ||||
| classica bellatrixque etiamnunc ira caleret, | ||||
| in ducis eximium conspiravere favorem. | ||||
| 120 | Haud aliter Xerxen toto simul orbe secutus | |||
| narratur rapuisse vagos exercitus amnes | ||||
| et telis umbrasse diem, cum classibus iret | ||||
| per scopulos tectumque pedes contemneret aequor. | ||||
| Vix Alpes transgressus erat, nec iam amplius errat | ||||
| 125 | barbarus adventumque tremens se cogit in unam | |||
| planitiem tutoque includit pascua gyro; | ||||
| tum duplici fossa non exuperabile vallum | ||||
| asperat alternis sudibus murique locata | ||||
| in speciem caesis obtendit plaustra iuvencis. | ||||
| 130 | At procul exanguis Rufinum perculit horror; | |||
| infectae pallore genae; stetit ore gelato | ||||
| incertus peteretne fugam, veniamne subactus | ||||
| posceret an fidos sese transferret in hostes. | ||||
| Quid nunc divitiae, quid fulvi vasta metalli | ||||
| 135 | congeries, quid purpureis effulta columnis | |||
| atria prolataeve iuvant ad sidera moles? | ||||
| Audit iter numeratque dies spatioque viarum | ||||
| metitur vitam. Torquetur peste futura | ||||
| nec recipit somnos et saepe cubilibus amens | ||||
| 140 | excutitur poenamque luit formidine poenae. | |||
| Sed redit in rabiem scelerumque inmane resumit | ||||
| ingenium sacrasque fores praedivitis aulae | ||||
| intrat et Arcadium mixto terrore precatur: | ||||
| "Per fratris regale iubar, per facta parentis | ||||
| 145 | aetherii floremque tui te deprecor aevi, | |||
| eripe me gladiis; liceat Stilichonis iniquas | ||||
| evitare minas. In nostram Gallia caedem | ||||
| coniurata venit. Quidquid ligat ultima Tethys, | ||||
| extremos ultra volitat gens si qua Britannos, | ||||
| 150 | mota mihi. Tantis capiendi credimur armis; | |||
| tot signis unum petitur caput. unde cruoris | ||||
| ista sitis? Geminum caeli sibi vindicat axem | ||||
| et nullum vult esse parem. Succumbere poscit | ||||
| cuncta sibi. Regit Italiam Libyamque coercet; | ||||
| 155 | Hispanis Gallisque iubet; non orbita solis, | |||
| non illum natura capit. Quascumque paravit | ||||
| hic Augustus opes et quas post bella recepit, | ||||
| solus habet, possessa semel nec reddere curat. | ||||
| Scilicet ille quidem tranquilla pace fruetur, | ||||
| 160 | nos premet obsidio? Quid partem invadere temptat? | |||
| Deserat Illyricos fines; Eoa remittat | ||||
| agmina; fraternas ex aequo dividat hastas, | ||||
| nec sceptri fueris tantum, sed militis heres. | ||||
| Quod si dissimulas nostrae succurrere morti | ||||
| 165 | nec prohibere paras, Manes et sidera testor: | |||
| haec cervix non sola cadet; miscebitur alter | ||||
| sanguis; nec Stygias ferar incomitatus ad umbras | ||||
| nec mea securus ridebit funera victor!". | ||||
| Haec ubi, dictatur facinus missusque repente | ||||
| 170 | qui ferat extortas invito principe voces. | |||
| Interea Stilicho iam laetior hoste propinquo | ||||
| nec multo spatii distantibus aequore vallis | ||||
| pugnandi cupidas accendit voce cohortes. | ||||
| Armeniis frons laeva datur; per cornua Gallos | ||||
| 175 | dexteriora locat. Spumis ignescere frena, | |||
| pulveris extolli nimbos lateque videres | ||||
| surgere purpureis undantes anguibus hastas | ||||
| serpentumque vago caelum saevire volatu. | ||||
| Inplet Thessaliam ferri nitor, antraque docti | ||||
| 180 | cornipedis teneroque amnis reptatus Achilli | |||
| et nemus Oetaeum radiat. clamore nivalis | ||||
| Ossa tonat pulsoque fragor geminatur Olympo. | ||||
| Intumuit virtus et lucis prodigus arsit | ||||
| impetus; haud illos rupes, haud alta vetarent | ||||
| 185 | flumina: praecipiti stravissent omnia cursu. | |||
| Si tunc his animis acies conlata fuisset, | ||||
| prodita non tantas vidisset Graecia caedes, | ||||
| oppida semoto Pelopeia Marte vigerent, | ||||
| starent Arcadiae, starent Lacedaemonis arces; | ||||
| 190 | non mare fumasset geminum flagrante Corintho | |||
| nec fera Cecropias traxissent vincula matres. | ||||
| Illa dies potuit nostris inponere finem | ||||
| cladibus et sceleris causas auferre futuri. | ||||
| Invida pro quantum rapuit Fortuna triuniphum! | ||||
| 195 | Inter equos interque tubas mandata feruntur | |||
| regia et armati veniunt ductoris ad aures. | ||||
| Obstipuit; simul ira virum, simul obruit ingens | ||||
| maeror et ignavo tantum licuisse nocenti | ||||
| miratur. Dubios anceps sententia volvit | ||||
| 200 | eventus, peragat pugnas an fortia coepta | |||
| deserat. Illyricis ardet succurrere damnis: | ||||
| praeceptis obstare timet. Reverentia frangit | ||||
| virtutis stimulos: hinc publica commoda suadent, | ||||
| hinc metus invidiae. Tandem indignatus ad astra | ||||
| 205 | extollit palmas et ab imo pectore fatur: | |||
| "Numina Romanis necdum satiata ruinis, | ||||
| si iuvat imperium penitus de stirpe revelli, | ||||
| uno si placuit deleri saecula lapsu, | ||||
| si piget humani generis, prorumpat in arva | ||||
| 210 | libertas effrena maris, vel limite iusto | |||
| devius errantes Phaethon confundat habenas. | ||||
| Cur per Rufinum geritur? Procumbere mundum | ||||
| hoc auctore pudet. Mediis revocamur ab armis | ||||
| (pro dolor!) et strictos deponere cogimur enses. | ||||
| 215 | Vos, arsurae urbes perituraque moenia, testor: | |||
| cedo equidem et miserum permitto casibus orbem. | ||||
| Flectite signa, duces. Redeat iam miles Eous. | ||||
| Parendum. Taceant litui. Prohibete sagittas. | ||||
| Parcite contiguo - Rufinus praecipit! - hosti". | ||||
| 220 | His dictis omnes una fremuere manipli, | |||
| quantum non Italo percussa Ceraunia fluctu, | ||||
| quantum non madidis elisa tonitrua Coris, | ||||
| secernique negant ereptaque proelia poscunt, | ||||
| insignemque ducem populus defendit uterque | ||||
| 225 | et sibi quisque trahit. Magno certatur amore, | |||
| alternamque fidem non inlaudata lacessit | ||||
| seditio talique simul clamore moventur: | ||||
| "Quis mihi nudatos enses, quis tela lacertis | ||||
| excutit et solvi curvatos imperat arcus? | ||||
| 230 | Quisnam audet leges vibrato inponere ferro? | |||
| Inflammata semel nescit mitescere virtus. | ||||
| Iam mihi barbaricos sitientia pila cruores | ||||
| sponte volant ultroque manus mucrone furenti | ||||
| ducitur et siccum gladium vagina recusat. | ||||
| 235 | Num patiar? Semperne Getis discordia nostra | |||
| proderit? En iterum belli civilis imago! | ||||
| Quid consanguineas acies, quid dividis olim | ||||
| concordes aquilas? Non dissociabile corpus | ||||
| coniunctumque sumus. Te quo libet ire sequemur. | ||||
| 240 | Te vel Hyperboreo damnatam sidere Thylen, | |||
| Te vel ad incensas Libyae comitabor harenas; | ||||
| Indorum si stagna petas rubrique recessus | ||||
| litoris, auriferum veniam poturus Hydaspen; | ||||
| si calcare Notum secretaque noscere Nili | ||||
| 245 | nascentis iubeas, mundum post terga relinquam; | |||
| et quocumque loco Stilicho tentoria figet, |
||||
| atque avidam differte manum. Cadat iste minacis | ||||
| invidiae cumulus. Non est victoria tanti | ||||
| 250 | ut videar vicisse mihi. Vos, fida iuventus, | |||
| ite, mei quondam socii". Nec plura locutus | ||||
| flexit iter: vacuo qualis discedit hiatu | ||||
| impatiens remeare leo, quem plurima cuspis | ||||
| et pastorales pepulerunt igne catervae, | ||||
| 255 | inclinatque iubas demissaque lumina velat | |||
| et trepidas maesto rimatur murmure silvas. | ||||
| Ut sese legio vidit disiuncta relinqui, | ||||
| ingentem tollit gemitum galeasque solutis | ||||
| umectat lacrimis pressamque morantia vocem | ||||
| 260 | thoracum validos pulsant suspiria nexus. | |||
| "Tradimur, heu, tantumque sequi prohibemur amorem!" | ||||
| exclamant. "Spernisne tuas, dux optime, dextras, | ||||
| quas tibi victrices totiens Bellona probavit? | ||||
| Nos adeo viles? Adeo felicior axis | ||||
| 265 | Hesperius, meruit qui te rectore teneri? | |||
| Quid nobis patriam, quid cara revisere tandem | ||||
| pignora dilectosve iuvat coluisse penates? | ||||
| Te sine dulce nihil. Iam formidata tyranni | ||||
| tempestas subeunda mihi, qui forte nefandas | ||||
| 270 | iam parat insidias, qui nos aut turpibus Hunis | |||
| aut inpacatis famulos praebebit Alanis; | ||||
| quamquam non adeo robur defecerit omne | ||||
| tantave gestandi fuerit penuria ferri. | ||||
| Tu, licet occiduo maneas sub cardine solis, | ||||
| 275 | tu mihi dux semper, Stilicho, nostramque vel absens | |||
| experiere fidem. Dabitur tibi debita pridem | ||||
| victima: promissis longe placabere sacris". | ||||
| Tristior Haemoniis miles digressus ab oris | ||||
| tangebat Macetum fines murosque subibat, | ||||
| 280 | Thessalonica, tuos. Sensu dolor haeret in alto | |||
| abditus et tacitas vindictae praestruit iras, | ||||
| spectaturque favens odiis locus aptaque leto | ||||
| tempora. Nec quisquam tanta de pube repertus, | ||||
| proderet incautis qui corda minantia verbis. | ||||
| 285 | Quae non posteritas, quae non mirabitur aetas | |||
| tanti consilium vulgi potuisse taceri | ||||
| aut facinus tam grande tegi mentisque calorem | ||||
| non sermone viae, non inter pocula rumpi? | ||||
| Aequalis tantam tenuit constantia turbam, | ||||
| 290 | et fuit arcanum populo. Percurritur Haemus, | |||
| deseritur Rhodope Thracumque per ardua tendunt, | ||||
| donec ad Herculei perventum nominis urbem. | ||||
| Ut cessisse ducem, propius venisse cohortes | ||||
| cognita Rufino, magna cervice triumphat | ||||
| 295 | omnia tuta ratus sceptrumque capessere fervet | |||
| et coniuratos hortatur voce clientes: | ||||
| "Vicimus, expulimus, facilis iam copia regni. | ||||
| Nullus ab hoste timor. Quis enim, quem visere solum | ||||
| horruit, hunc tanto munitum milite vincat? | ||||
| 300 | Quis ferat armatum, quem non superavit inermem? | |||
| I nunc, exitium nobis meditare remotus | ||||
| incassum, Stilicho, dum nos longissima tellus | ||||
| dividat et mediis Nereus interstrepat undis. | ||||
| Alpinas transire tibi me sospite rupes | ||||
| 305 | haud dabitur. Iaculis illinc me figere tempta. | |||
| Quaere ferox arcum, qui nostra ad moenia tendi | ||||
| possit ab Italia. Non te monumenta priorum, | ||||
| non exempla vetant? Quisnam conatus adire | ||||
| has iactat vitasse manus? Detrusimus orbe | ||||
| 310 | te medio tantisque simul spoliavimus armis. | |||
| Nunc epulas tempus, socii, nunc larga parare | ||||
| munera donandumque novis legionibus aurum. | ||||
| Opportuna meis oritur lux crastina votis. | ||||
| Quod nolit rex ipse velit iubeatque coactus | ||||
| 315 | in partem mihi regna dari. Contingat in uno | |||
| privati fugisse modum crimenque tyranni". | ||||
| Talibus adclamat dictis infame nocentum | ||||
| concilium, qui perpetuis crevere rapinis | ||||
| et quos una facit Rufino causa sodales, | ||||
| 320 | inlicitum duxisse nihil. Delicta fuere | |||
| nexus amicitiae. Iamiam conubia laeti | ||||
| despondent aliena sibi frustraque vicissim | ||||
| promittunt quas quisque petat, quas devoret urbes. | ||||
| Coeperat humanos alto sopire labores | ||||
| 325 | nox gremio, nigrasque sopor diffuderat alas. | |||
| Ille diu curis animum stimulantibus aegre | ||||
| labitur in somnos. Vix toto corde quierat, | ||||
| ecce videt diras alludere protinus umbras, | ||||
| quas dedit ipse neci. Quarum quae clarior una | ||||
| 330 | visa loqui: "Pro! Surge toro. Quid plurima volvis | |||
| anxius? Haec requiem rebus finemque timori | ||||
| allatura dies: omni iam plebe redibis | ||||
| altior et laeti manibus portabere vulgi". | ||||
| Has canit ambages. Occulto fallitur ille | ||||
| 335 | omine nec capitis sentit praesagia fixi. | |||
| Iam summum radiis stringebat Lucifer Haemum | ||||
| festinamque rotam solito properantior urget | ||||
| tandem Rufini visurus funera Titan: | ||||
| prosiluit stratis densaeque capacia turbae | ||||
| 340 | atria regifico iussit splendere paratu | |||
| exceptura dapes et, quod post vota daretur, | ||||
| insculpi propriis aurum fatale figuris. | ||||
| Ipse salutatum reduces post proelia turmas | ||||
| iam regale tumens et principe celsior ibat | ||||
| 345 | collaque femineo iactabat mollia gestu, | |||
| imperii certus, tegeret ceu purpura dudum | ||||
| corpus et ardentes ambirent tempora gemmae. | ||||
| Urbis ab angusto tractu, qua vergit in Austrum, | ||||
| planities vicina patet: nam cetera pontus | ||||
| 350 | circuit exiguo dirimi se tramite passus. | |||
| Hic ultrix acies ornatu fulgida Martis | ||||
| explicuit cuneos. Pedites in parte sinistra | ||||
| consistunt. Equites illinc poscentia cursum | ||||
| ora reluctantur pressis sedare lupatis, | ||||
| 356 | et tremulos umeris gaudent vibrare colores, | |||
| 355 | hinc alii saevum cristato vertice nutant, | |||
| quos operit formatque chalybs - coniuncta per artem | ||||
| flexilis inductis animatur lamina membris, | ||||
| horribilis visu: credas simulacra moveri | ||||
| 360 | ferrea cognatoque viros spirare metallo. | |||
| Par vestitus equis: ferrata fronte minantur | ||||
| ferratosque levant securi vulneris armos. | ||||
| Diviso stat quisque loco, metuenda voluptas | ||||
| cernenti pulcherque timor, spirisque remissis | ||||
| 365 | mansuescunt varii vento cessante dracones. | |||
| Augustus veneranda prior vexilla salutat. | ||||
| Rufinus sequitur, quo fallere cuncta solebat | ||||
| callidus adfatu, devotaque bracchia laudat; | ||||
| nomine quemque vocat; natos patresque reversis | ||||
| 370 | nuntiat incolumes. Illi dum plurima ficto | |||
| certatim sermone petunt, intendere longos | ||||
| a tergo amplexus insperatoque suprema | ||||
| circuitu sociare parant. Decrescere campus | ||||
| incipit et clipeis in se redeuntia iunctis | ||||
| 375 | curvo paulatim sinuantur cornua ductu: | |||
| sic ligat inmensa virides indagine saltus | ||||
| venator, sic attonitos ad litora pisces | ||||
| aequoreus populator agit rarosque plagarum | ||||
| contrahit anfractus et hiantes colligit oras. | ||||
| 380 | Excludunt alios. Cingi se fervidus ille | |||
| nescit adhuc graviterque adprensa veste morantem | ||||
| increpat Augustum (scandat sublime tribunal, | ||||
| participem sceptri, socium declaret honoris), | ||||
| cum subito stringunt gladios. Vox desuper ingens | ||||
| 385 | infremuit: "Nobis etiam, deterrime, nobis | |||
| sperasti famulas inponere posse catenas? | ||||
| Unde redi nescis? Patiarne audire satelles, | ||||
| qui leges aliis libertatemque reduxi? | ||||
| Bis domitum civile nefas, bis rupimus Alpes. | ||||
| 390 | Tot nos bella docent nulli servire tyranno". | |||
| Deriguit. Spes nulla fugae; seges undique ferri | ||||
| circumfusa micat; dextra laevaque revinctus | ||||
| haesit et ensiferae stupuit mucrone coronae: | ||||
| ut fera, quae nuper montes amisit avitos | ||||
| 395 | altorumque exul nemorum damnatur harenae | |||
| muneribus, commota ruit: vir murmure contra | ||||
| hortatur nixusque genu venabula tendit; | ||||
| illa pavet strepitus cuneosque erecta theatri | ||||
| respicit et tanti miratur sibila vulgi. | ||||
| 400 | Unus per medios audendi pronior ense | |||
| prosilit exerto dictisque et vulnere torvus | ||||
| impetit: "Hac Stilicho, quem iactas pellere, dextra | ||||
| te ferit; hoc absens invadit viscera ferro". | ||||
| Sic fatur meritoque latus transverberat ictu. | ||||
| 405 | Felix illa manus, talem quae prima cruorem | |||
| hauserit et fessi poenam libaverit orbis! | ||||
| Mox omnes fodiunt hastis artusque trementes | ||||
| dilaniant; uno tot corpore pila tepescunt | ||||
| et non infecto puduit mucrone reverti. | ||||
| 410 | Hi vultus avidos et adhuc spirantia vellunt | |||
| lumina, truncatos alii rapuere lacertos; | ||||
| amputat ille pedes, umerum quatit ille solutis | ||||
| nexibus; hic fracti reserat curvamina dorsi; | ||||
| hic iecur, hic cordis fibras, hic pandit anhelas | ||||
| 415 | pulmonis latebras. Spatium non invenit ira | |||
| nec locus est odiis. Consumpto funere vix tum | ||||
| deseritur sparsumque perit per tela cadaver: | ||||
| sic mons Aonius rubuit, cum Penthea ferrent | ||||
| Maenades aut subito mutatum Actaeona cornu | ||||
| 420 | traderet insanis Latonia virgo Molossis. | |||
| Criminibusne tuis speras, Fortuna, mederi | ||||
| et male donatum certas aequare favorem | ||||
| suppliciis? Una tot milia morte rependis? | ||||
| Eversis agedum Rufinum divide terris. | ||||
| 425 | Da caput Odrysiis, truncum mereantur Achivi. | |||
| Quid reliquis dabitur? Nec singula membra peremptis | ||||
| sufficiunt populis. Vacuo plebs undique muro | ||||
| iam secura fluit; senibus non obstitit aetas | ||||
| virginibusve pudor; viduae, quibus ille maritos | ||||
| 430 | abstulit, orbataeque ruunt ad gaudia matres | |||
| insultantque alacres. Laceros iuvat ire per artus | ||||
| pressaque calcato vestigia sanguine tingui. | ||||
| Nec minus adsiduis flagrant elidere saxis | ||||
| prodigiale caput, quod iam de cuspide summa | ||||
| 435 | nutabat digna rediens ad moenia pompa. | |||
| Dextera quin etiam ludo concessa vagatur | ||||
| aera petens fraudesque animi persolvit avari | ||||
| terribili lucro vivosque imitata retentus | ||||
| cogitur adductis digitos inflectere nervis. | ||||
| 440 | Desinat elatis quisquam confidere rebus | |||
| instabilesque deos ac lubrica numina discat. | ||||
| Illa manus, quae sceptra sibi gestanda parabat, | ||||
| cuius se totiens summisit ad oscula supplex | ||||
| nobilitas, inhumata diu miseroque revulsa | ||||
| 445 | corpore, feralem quaestum post fata poposcit. | |||
| Aspiciat quisquis nimium sublata secundis | ||||
| colla gerit: triviis calcandus spargitur ecce, | ||||
| qui sibi pyramidas, qui non cedentia templis | ||||
| ornatura suos extruxit culmina manes; | ||||
| 450 | et qui Sidonio velari credidit ostro, | |||
| nudus pascit aves. Iacet en, qui possidet orbem, | ||||
| exiguae telluris inops et pulvere raro | ||||
| per partes tegitur nusquam totiensque sepultus. | ||||
| Senserunt convexa necem tellusque nefandum | ||||
| 455 | amolitur onus iam respirantibus astris. | |||
| Infernos gravat umbra lacus. Pater Aeacus horret | ||||
| intrantemque etiam latratu Cerberus urget. | ||||
| Tunc animae, quas ille fero sub iure peremit, | ||||
| circumstant nigrique trahunt ad iudicis urnam | ||||
| 460 | infesto fremitu: veluti pastoris in ora | |||
| commotae glomerantur apes, qui dulcia raptu | ||||
| mella vehit, pinnasque cient et spicula tendunt | ||||
| et tenuis saxi per propugnacula cinctae | ||||
| rimosam patriam dilectaque pumicis antra | ||||
| 465 | defendunt pronoque favos examine velant. | |||
| Est locus infaustis quo conciliantur in unum | ||||
| Cocytos Phlegethonque vadis; inamoenus uterque | ||||
| alveus; hic volvit lacrimas, hic igne redundat. | ||||
| Turris per geminos, flammis munitior, amnes | ||||
| 470 | porrigitur solidoque rigens adamante sinistrum | |||
| proluit igne latus; dextro Cocytia findit | ||||
| aequora triste gemens et fluctu concita plangit. | ||||
| Huc post emeritam mortalia saecula vitam | ||||
| deveniunt. Ibi nulla manent discrimina fati, | ||||
| 475 | nullus honos, vanoque exutum nomine regem | |||
| proturbat plebeius egens. Quaesitor in alto | ||||
| conspicuus solio pertemptat crimina Minos | ||||
| et iustis dirimit sontes. Quos nolle fateri | ||||
| viderit, ad mala transmittit verbera fratris: | ||||
| 480 | nam iuxta Rhadamanthus agit. Cum gesta superni | |||
| curriculi totosque diu perspexerit actus, | ||||
| exaequat damnum meritis et muta ferarum | ||||
| cogit vincla pati. Truculentos ingerit ursis | ||||
| praedonesque lupis; fallaces vulpibus addit. | ||||
| 485 | At qui desidia semper vinoque gravatus, | |||
| indulgens Veneri, volvit torpescere luxu, | ||||
| hunc suis immundi pingues detrudit in artus. | ||||
| Qui iusto plus esse loquax arcanaque suevit | ||||
| prodere, piscosas fertur victurus in undas, | ||||
| 490 | ut nimiam pensent aeterna silentia vocem. | |||
| Quos ubi per varias annis ter mille figuras | ||||
| egit, Lethaeo purgatos flumine tandem | ||||
| rursus ad humanae revocat primordia formae. | ||||
| Tum quoque dum lites Stygiique negotia solvit | ||||
| 495 | dura fori veteresque reos ex ordine quaerit, | |||
| Rufinum procul ecce notat visuque severo | ||||
| lustrat et ex imo concussa sede profatur: | ||||
| "Huc superum labes, huc insatiabilis auri | ||||
| proluvies pretioque nihil non ause parato, | ||||
| 500 | quodque mihi summum scelus est, huc inprobe legum | |||
| venditor, Arctoi stimulator perfide Martis. | ||||
| Cuius ob innumeras strages angustus Averni | ||||
| iam sinus et plena lassatur portitor alno! | ||||
| Quid demens manifesta negas? En pectus inustae | ||||
| 505 | deformant maculae vitiique inolevit imago | |||
| nec sese commissa tegunt. Genus omne dolorum | ||||
| in te ferre libet: dubio tibi pendula rupes | ||||
| inmineat lapsu, volucer te torqueat axis, | ||||
| te refugi fallant latices atque ore natanti | ||||
| 510 | arescat decepta sitis dapibusque relictis | |||
| in tua mansurus migret praecordia vultur. | ||||
| Quamquam omnes alii, quos haec tormenta fatigant, | ||||
| pars quota sunt, Rufine, tui! Quid tale vel audax | ||||
| fulmine Salmoneus vel lingua Tantalus egit | ||||
| 515 | aut inconcesso Tityos deliquit amore? | |||
| Cunctorum si facta simul iungantur in unum, | ||||
| praecedes numero. Cui tanta piacula quisquam | ||||
| supplicio conferre valet? Quid denique dignum | ||||
| omnibus inveniam, vincant cum singula poenas? | ||||
| 520 | Tollite de mediis animarum dedecus umbris. | |||
| Aspexisse sat est. Oculis iam parcite nostris | ||||
| et Ditis purgate domos. Agitate flagellis | ||||
| trans Styga, trans Erebum, vacuo mandate barathro | ||||
| infra Titanum tenebras infraque recessus | ||||
| 525 | Tartareos imumque Chaos, qua noctis opacae | |||
| fundamenta latent; penitusque ibi mersus anhelet, | ||||
| dum rotat astra polus, feriunt dum litora venti". | ||||
|
|