|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Praefatio |
||||
Surgeret in thalamum ducto cum Pelion arcu |
||||
| nec caperet tantos hospita terra deos, | ||||
| cum socer aequoreus numerosaque turba sororum | ||||
| certarent epulis continuare dies | ||||
| 5 | praeberetque Iovi communia pocula Chiron, | |||
| molliter obliqua parte refusus equi, | ||||
| Peneus gelidos mutaret nectare fontes, | ||||
| Oetaeis fluerent spumea vina iugis, | ||||
| Terpsichore facilem lascivo pollice movit | ||||
| 10 | barbiton et molles duxit in antra choros. | |||
| Carmina nec superis nec displicuere Tonanti, | ||||
| cum teneris nossent congrua vota modis. | ||||
| Centauri Faunique negant. Quae flectere Rhoecon, | ||||
| quae rigidum poterant plectra movere Pholum? | ||||
| 15 | Septima lux aderat caelo totiensque renato | |||
| viderat exactos Hesperus igne choros: | ||||
| tum Phoebus, quo saxa domat, quo pertrahit ornos, | ||||
| pectine temptavit nobiliore lyram, | ||||
| venturumque sacris fidibus iam spondet Achillem, | ||||
| 20 | iam Phrygias caedes, iam Simoenta canit. | |||
| Frondoso strepuit felix hymenaeus Olympo: | ||||
| reginam resonant Othrys et Ossa Thetin. | ||||
Textus |
||||
| Hauserat insolitos promissae virginis ignes | ||||
| Augustus primoque rudis flagraverat aestu; | ||||
| nec novus unde calor nec quid suspiria vellent | ||||
| noverat incipiens et adhuc ignarus amandi. | ||||
| 5 | Non illi venator equus, non spicula curae, | |||
| non iaculum torquere libet; mens omnis aberrat | ||||
| in vultus quos finxit Amor. Quam saepe medullis | ||||
| erupit gemitus! Quotiens incanduit ore | ||||
| confessus secreta rubor nomenque beatum | ||||
| 10 | iniussae scripsere manus! Iam munera nuptae | |||
| praeparat et pulchros, Mariae sed luce minores, | ||||
| eligit ornatus, quidquid venerabilis olim | ||||
| Livia divorumque nurus gessere superbae. | ||||
| Incusat spes aegra moras longique videntur | ||||
| 15 | stare dies segnemque rotam non flectere Phoebe. | |||
| Scyria sic tenerum virgo flammabat Achillem | ||||
| fraudis adhuc expers bellatricesque docebat | ||||
| ducere fila manus et, mox quos horruit Ide, | ||||
| Thessalicos roseo pectebat pollice crines. | ||||
| 20 | ||||
| cunctatur mea vota socer? Quid iungere differt | ||||
| quam pepigit castasque preces inplere recusat? | ||||
| Non ego luxuriem regum moremque secutus | ||||
| quaesivi vultum tabulis, ut nuntia formae | ||||
| 25 | lena per innumeros iret pictura penates; | |||
| nec variis dubium thalamis lecturus amorem | ||||
| ardua commisi falsae conubia cerae. | ||||
| Non rapio praeceps alienae foedera taedae, | ||||
| sed quae sponsa mihi pridem patrisque relicta | ||||
| 30 | mandatis uno materni sanguinis ortu | |||
| communem partitur avum. Fastigia supplex | ||||
| deposui gessique procum; de limine sacro | ||||
| oratum misi proceres, qui proxima nobis | ||||
| iura tenent. Fateor, Stilicho, non parva poposci, | ||||
| 35 | sed certe mereor princeps hoc principe natus, | |||
| qui sibi te generum fraterna prole revinxit, | ||||
| cui Mariam debes. Faenus mihi solve paternum, | ||||
| redde suos aulae. Mater fortasse rogari | ||||
| mollior. O patrui germen, cui nominis heres | ||||
| 40 | successi, sublime decus torrentis Hiberi, | |||
| stirpe soror, pietate parens, tibi creditus infans | ||||
| inque tuo crevi gremio, partuque remoto | ||||
| tu potius Flaccilla mihi. Quid dividis ergo | ||||
| pignora? Quid iuveni natam non tradis alumno? | ||||
| 45 | Optatusne dies aderit? Dabiturne iugalis | |||
| nox umquam?". Tali solatur vulnera questu. | ||||
| Risit Amor placidaeque volat trans aequora matri | ||||
| nuntius et totas iactantior explicat alas. | ||||
| Mons latus Idalium Cypri praeruptus obumbrat, | ||||
| 50 | invius humano gressu, Phariumque cubile | |||
| Proteos et septem despectat cornua Nili. | ||||
| Hunc neque canentes audent vestire pruinae, | ||||
| hunc venti pulsare timent, hunc laedere nimbi. | ||||
| Luxuriae Venerique vacat. Pars acrior anni | ||||
| 55 | exulat; aeterni patet indulgentia veris. | |||
| In campum se fundit apex; hunc aurea saepes | ||||
| circuit et fulvo defendit prata metallo. | ||||
| Mulciber, ut perhibent, his oscula coniugis emit | ||||
| moenibus et tales uxorius obtulit arces. | ||||
| 60 | Intus rura micant, manibus quae subdita nullis | |||
| perpetuum florent, Zephyro contenta colono, | ||||
| umbrosumque nemus, quo non admittitur ales, | ||||
| ni probet ante suos diva sub iudice cantus: | ||||
| quae placuit, fruitur ramis; quae victa, recedit. | ||||
| 65 | Vivunt in Venerem frondes omnisque vicissim | |||
| felix arbor amat: nutant ad mutua palmae | ||||
| foedera, populeo suspirat populus ictu | ||||
| et platano platanus alnoque adsibilat alnus. | ||||
| Labuntur gemini fontes, hic dulcis, amarus | ||||
| 70 | alter, et infusis corrumpunt mella venenis, | |||
| unde Cupidineas armari fama sagittas. | ||||
| Mille pharetrati ludunt in margine fratres, | ||||
| ore pares, aevo similes, gens mollis Amorum. | ||||
| Hos Nymphae pariunt, illum Venus aurea solum | ||||
| 75 | edidit. Ille deos caelumque et sidera cornu | |||
| temperat et summos dignatur figere reges; | ||||
| hi plebem feriunt. Nec cetera numina desunt: | ||||
| hic habitat nullo constricta Licentia nodo | ||||
| et flecti faciles Irae vinoque madentes | ||||
| 80 | ||||
| Pallor et in primis titubans Audacia furtis | ||||
| iucundique Metus et non secura Voluptas; | ||||
| et lasciva volant levibus Periuria pinnis. | ||||
| Quos inter petulans alta cervice Iuventas | ||||
| 85 | excludit Senium luco. Procul atria divae | |||
| permutant radios silvaque obstante virescunt. | ||||
| Lemnius haec etiam gemmis extruxit et auro | ||||
| admiscens artem pretio trabibusque zmaragdi | ||||
| supposuit caesas hyacinthi rupe columnas. | ||||
| 90 | Beryllo paries et iaspide lubrica surgunt | |||
| limina despectusque solo calcatur achates. | ||||
| In medio glaebis redolentibus area dives | ||||
| praebet odoratas messes: hic mitis amomi, | ||||
| hic casiae matura seges, Panchaeaque turgent | ||||
| 95 | cinnama, nec sicco frondescunt vimina costo | |||
| tardaque sudanti prorepunt balsama ligno. | ||||
| Quo postquam delapsus Amor longasque peregit | ||||
| pinna vias, alacer passuque superbior intrat. | ||||
| Caesariem tum forte Venus subnixa corusco | ||||
| 100 | fingebat solio. Dextra laevaque sorores | |||
| stabant Idaliae: largos haec nectaris imbres | ||||
| inrigat, haec morsu numerosi dentis eburno | ||||
| multifidum discrimen arat; sed tertia retro | ||||
| dat varios nexus et iusto dividit orbes | ||||
| 105 | ordine neclectam partem studiosa relinquens: | |||
| plus error decuit. Speculi nec vultus egebat | ||||
| iudicio. Similis tecto monstratur in omni | ||||
| et capitur, quocumque videt. Dum singula cernit, | ||||
| seque probat, nati venientis conspicit umbram | ||||
| 110 | ambrosioque sinu puerum conplexa ferocem | |||
| "Quid tantum gavisus?" ait; "quae proelia sudas, | ||||
| improbe? Quis iacuit telis? Iterumne Tonantem | ||||
| inter Sidonias cogis mugire iuvencas? | ||||
| An Titana domas? An pastoralia Lunam | ||||
| 115 | rursus in antra vocas? Durum magnumque videris | |||
| debellasse deum". Suspensus in oscula matris | ||||
| ille refert: "Laetare, parens; inmane tropaeum | ||||
| rettulimus. Nostrum iam sensit Honorius arcum. | ||||
| Scis Mariam patremque ducem, qui cuspide Gallos | ||||
| 120 | Italiamque fovet, nec te praeclara Serenae | |||
| fama latet. Propera; regalibus adnue votis, | ||||
| iunge toros". Gremio natum Cytherea removit | ||||
| et crines festina ligat peplumque fluentem | ||||
| adlevat et blando spirantem numine ceston | ||||
| 125 | cingitur, inpulsos pluviis quo mitigat amnes, | |||
| quo mare, quo ventos irataque fulmina solvit. | ||||
| Ut stetit ad litus, parvos adfatur alumnos: | ||||
| "Ecquis erit, pueri, vitreas qui lapsus in undas | ||||
| huc rapidum Tritona vocet, quo vecta per altum | ||||
| 130 | deferar? Haud umquam tanto mihi venerit usu. | |||
| Sacri, quos petimus, thalami. Pernicius omnes | ||||
| quaerite, seu concha Libycum circumsonat aequor, | ||||
| Aegaeas seu frangit aquas. Quicumque repertum | ||||
| duxerit, aurata donabitur ille pharetra". | ||||
| 135 | Dixerat, et sparsa diversi plebe feruntur | |||
| exploratores. Pelagi sub fluctibus ibat | ||||
| Carpathii Triton obluctantemque petebat | ||||
| Cymothoen. Timet illa ferum seseque sequenti | ||||
| subripit et duris elabitur uda lacertis. | ||||
| 140 | "Heus" inquit speculatus Amor, "non vestra sub imis | |||
| furta tegi potuere vadis. Accingere nostram | ||||
| vecturus dominam: pretium non vile laboris | ||||
| Cymothoen facilem, quae nunc detractat, habebis. | ||||
| Hac mercede veni". Prorupit gurgite torvus | ||||
| 145 | semifer; undosi verrebant bracchia crines; | |||
| hispida tendebat bifido vestigia cornu, | ||||
| qua pistrix commissa viro. Ter pectora movit; | ||||
| iam quarto Paphias tractu sulcabat harenas. | ||||
| Umbratura deam retro sinuatur in arcum | ||||
| 150 | belua; tum vivo squalentia murice terga | |||
| purpureis mollita toris: hoc navigat antro | ||||
| fulta Venus; niveae delibant aequora plantae. | ||||
| Prosequitur volucer late comitatus Amorum | ||||
| tranquillumque choris quatitur mare. Serta per omnem | ||||
| 155 | Neptuni dispersa domum. Cadmeia ludit | |||
| Leucothea, frenatque rosis delphina Palaemon; | ||||
| alternas violis Nereus interserit algas; | ||||
| canitiem Glaucus ligat inmortalibus herbis; | ||||
| nec non et variis vectae Nereides ibant | ||||
| 160 | audito rumore feris (hanc pisce voluto | |||
| sublevat Oceani monstrum Tartesia tigris, | ||||
| hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas | ||||
| trux aries; haec caeruleae suspensa leaenae | ||||
| innatat; haec viridem trahitur conplexa iuvencum) | ||||
| 165 | certatimque novis onerant conubia donis. | |||
| Cingula Cymothoe, rarum Galatea monile | ||||
| et gravibus Spatale bacis diadema ferebat | ||||
| intextum, rubro quas legerat ipsa profundo. | ||||
| Mergit se subito vellitque corallia Doto: | ||||
| 170 | vimen erat dum stagna subit; processerat undis: | |||
| gemma fuit. Nuda Venerem cinxere caterva | ||||
| plaudentesque simul tali cum voce secuntur: | ||||
| "Hos Mariae cultus, haec munera nostra precamur | ||||
| reginae regina feras. Dic talia numquam | ||||
| 175 | promeruisse Thetin nec cum soror Amphitrite | |||
| nostro nupta Iovi. Devotum sentiat aequor, | ||||
| agnoscat famulum virgo Stilichonia pontum. | ||||
| Victricis nos spem patriae classemque paternam | ||||
| veximus, ad tristes cum tenderet ultor Achivis". | ||||
| 180 | Iam Ligurum terris spumantia pectora Triton | |||
| appulerat lassosque fretis extenderat orbes. | ||||
| Continuo sublime volans ad moenia Gallis | ||||
| condita, lanigeri suis ostentantia pellem, | ||||
| pervenit. Adventu Veneris pulsata recedunt | ||||
| 185 | nubila, clarescunt puris Aquilonibus Alpes. | |||
| Laetitiae causas ignorat dicere miles | ||||
| laetaturque tamen; Mavortia signa rubescunt | ||||
| floribus et subitis animantur frondibus hastae. | ||||
| Illa suum dictis adfatur talibus agmen: | ||||
| 190 | "Gradivum, nostri comites, arcete parumper, | |||
| ut soli vacet aula mihi. Procul igneus horror | ||||
| thoracum, gladiosque tegat vagina minaces. | ||||
| Stent bellatrices aquilae saevique dracones: | ||||
| fas sit castra meis hodie succumbere signis. | ||||
| 195 | Tibia pro lituis et pro clangore tubarum | |||
| molle lyrae festumque canant. Epulentur ad ipsas | ||||
| excubias; mediis spirent crateres in armis. | ||||
| Laxet terribiles maiestas regia fastus | ||||
| et sociam plebem non indignata potestas | ||||
| 200 | confundat turbae proceres. Solvantur habenis | |||
| gaudia nec leges pudeat ridere severas. | ||||
| Tu festas, Hymenaee, faces, tu, Gratia, flores | ||||
| elige, tu geminas, Concordia, necte coronas. | ||||
| Vos, pinnata cohors, quocumque vocaverit usus, | ||||
| 205 | divisa properate manu neu marceat ulla | |||
| segnities: alii funalibus ordine ductis | ||||
| plurima venturae suspendite lumina nocti; | ||||
| hi nostra nitidos postes obducere myrto | ||||
| contendant; pars nectareis aspergite tecta | ||||
| 210 | fontibus et flamma lucos adolete Sabaeos; | |||
| pars infecta croco velamina lutea Serum | ||||
| pandite Sidoniasque solo prosternite vestes. | ||||
| Ast alii thalamum docto conponite textu; | ||||
| stamine gemmato picturatisque columnis | ||||
| 215 | aedificetur apex. Qualem non Lydia dives | |||
| erexit Pelopi nec construxere Lyaeo | ||||
| Indorum spoliis et opaco palmite Bacchae. | ||||
| Illic exuvias omnes cumulate parentum: | ||||
| quidquid anus senior Mauro vel Saxone victis, | ||||
| 220 | quidquid ab innumeris socio Stilichone tremendus | |||
| quaesivit genitor bellis, quodcumque Gelonus | ||||
| Armeniusve dedit, quantum crinita sagittis | ||||
| attulit extremo Meroe circumflua Nilo, | ||||
| misit Achaemenio quidquid de Tigride Medus, | ||||
| 225 | cum supplex emeret Romanam Parthia pacem. | |||
| Nobilibus gazis opibusque cubilia surgant | ||||
| barbaricis; omnes thalamo conferte triumphos". | ||||
| Sic ait et sponsae petit inprovisa penates. | ||||
| Illa autem secura tori taedasque parari | ||||
| 230 | nescia divinae fruitur sermone parentis | |||
| maternosque bibit mores exemplaque discit | ||||
| prisca pudicitiae Latios nec volvere libros | ||||
| desinit aut Graios, ipsa genetrice magistra, | ||||
| Maeonius quaecumque senex aut Thracius Orpheus | ||||
| 235 | aut Mytilenaeo modulatur pectine Sappho | |||
| (sic Triviam Latona monet; sic mitis in antro | ||||
| Mnemosyne docili tradit praecepta Thaliae): | ||||
| cum procul augeri nitor et iucundior aer | ||||
| attonitam lustrare domum fundique comarum | ||||
| 240 | gratus odor. Mox vera fides numenque refulsit. | |||
| Cunctatur stupefacta Venus; nunc ora puellae, | ||||
| nunc flavo niveam miratur vertice matrem. | ||||
| Haec modo crescenti, plenae par altera lunae: | ||||
| adsurgit ceu forte minor sub matre virenti | ||||
| 245 | laurus et ingentes ramos olimque futuras | |||
| promittit iam parva comas; vel flore sub uno | ||||
| ceu geminae Paestana rosae per iugera regnant: | ||||
| haec largo matura die saturataque vernis | ||||
| roribus indulget spatio; latet altera nodo | ||||
| 250 | nec teneris audet foliis admittere soles. | |||
| Adstitit et blande Mariam Cytherea salutat: | ||||
| "Salve, sidereae proles augusta Serenae, | ||||
| magnorum suboles regum parituraque reges. | ||||
| Te propter Paphias sedes Cypronque reliqui, | ||||
| 255 | te propter libuit tantos explere labores | |||
| et tantum tranasse maris, ne vilior ultra | ||||
| privatos paterere lares neu tempore longo | ||||
| dilatos iuvenis nutriret Honorius ignes. | ||||
| Accipe fortunam generis, diadema resume, | ||||
| 260 | quod tribuas natis, et in haec penetralia rursus, | |||
| unde parens progressa, redi. Fac nulla subesse | ||||
| vincula cognatae: quamvis aliena fuisses | ||||
| principibus, regnum poteras hoc ore mereri. | ||||
| Quae propior sceptris facies? Quis dignior aula | ||||
| 265 | vultus erit? Non labra rosae, non colla pruinae, | |||
| non crines aequant violae, non lumina flammae. | ||||
| Quam iuncto leviter sese discrimine confert | ||||
| umbra supercilii! Miscet quam iusta ruborem | ||||
| temperies nimio nec sanguine candor abundat! | ||||
| 270 | Aurorae vincis digitos umerosque Dianae; | |||
| ipsam iam superas matrem. Si Bacchus amator | ||||
| dotali potuit caelum signare Corona, | ||||
| cur nullis virgo redimitur pulchrior astris? | ||||
| Iam tibi molitur stellantia serta Bootes | ||||
| 275 | inque decus Mariae iam sidera parturit aether. | |||
| O digno nectenda viro tantique per orbem | ||||
| consors imperii! Iam te venerabitur Hister, | ||||
| nomen adorabunt populi; iam Rhenus et Albis | ||||
| serviet; in medios ibis regina Sygambros. | ||||
| 280 | Quid numerem gentes Atlanteosque recessus | |||
| Oceani? Toto pariter dotabere mundo". | ||||
| Dixit et ornatus, dederant quos nuper ovantes | ||||
| Nereides, collo membrisque micantibus aptat. | ||||
| Ipsa caput distinguit acu, substringit amictus; | ||||
| 285 | flammea virgineis accommodat ipsa capillis. | |||
| Ante fores iam pompa sonat, pilentaque sacram | ||||
| praeradiant ductura nurum. Calet obvius ire | ||||
| iam princeps tardumque cupit discedere solem: | ||||
| nobilis haud aliter sonipes, quem primus amoris | ||||
| 290 | sollicitavit odor, tumidus quatiensque decoras | |||
| curvata cervice iubas Pharsalia rura | ||||
| pervolat et notos hinnitu flagitat amnes | ||||
| naribus accensis; mulcet fecunda magistros | ||||
| spes gregis et pulchro gaudent armenta marito. | ||||
| 295 | Candidus interea positis exercitus armis | |||
| exultat socerum circa; nec signifer ullus | ||||
| nec miles pluviae flores dispergere ritu | ||||
| cessat purpureoque ducem perfundere nimbo. | ||||
| Haec quoque velati lauro myrtoque canebant: | ||||
| 300 | "Dive parens, seu te conplectitur axis Olympi, | |||
| seu colis Elysias animarum praemia valles, | ||||
| en promissa tibi Stilicho iam vota peregit. | ||||
| Iam gratae rediere vices. Conubia pensat: | ||||
| acceptum reddit thalamum natoque reponit | ||||
| 305 | quod dederat genitor. Numquam te, sancte, pigebit | |||
| iudicii nec te pietas suprema fefellit. | ||||
| Dignus quem legeres, dignus cui pignora tanti | ||||
| principis et rerum commendarentur habenae. | ||||
| Dicere possemus quae proelia gesta sub Haemo | ||||
| 310 | quaeque cruentarint fumantem Strymona pugnae, | |||
| quam notus clipeo, quanta vi fulminet hostem, | ||||
| ni prohiberet Hymen, quae tempestiva relatu, | ||||
| nunc canimus. Quis consilio, quis iuris et aequi | ||||
| nosse modum melior? Quod semper dissidet, in te | ||||
| 315 | convenit, ingenio robur, prudentia forti. | |||
| Fronte quis aequali, quem sic Romana decerent | ||||
| culmina? Sufficerent tantis quae pectora curis? | ||||
| Stes licet in populo, clamat quicumque videbit: | ||||
| "Hic est, hic Stilicho!" sic se testatur et offert | ||||
| 320 | celsa potestatis species, non voce feroci, | |||
| non alto simulata gradu, non inproba gestu. | ||||
| Adfectant alii quidquid fingique laborant, | ||||
| hoc donat natura tibi. Pudor emicat una | ||||
| formosusque rigor, vultusque auctura verendos | ||||
| 325 | canities festina venit. Cum sorte remota | |||
| contingant senio gravitas viresque iuventae, | ||||
| utraque te cingit propriis insignibus aetas. | ||||
| Ornatur Fortuna viro. Non ulla nocendi | ||||
| tela nec infecti iugulis civilibus enses. | ||||
| 330 | Non odium terrore moves nec frena resolvit | |||
| gratia; diligimus pariter pariterque timemus. | ||||
| Ipse metus te noster amat, iustissime legum | ||||
| arbiter, egregiae pacis fidissime custos, | ||||
| optime ductorum, fortunatissime patrum. | ||||
| 335 | Plus iam, plus domino cuncti debere fatemur, | |||
| quod gener est, invicte, tuus. Vincire corona; | ||||
| insere te nostris contempto iure choreis. | ||||
| Sic puer Eucherius superet virtute parentem; | ||||
| aurea sic videat similes Thermantia taedas; | ||||
| 340 | sic uterus crescat Mariae; sic natus in ostro | |||
| parvus Honoriades genibus considat avitis. | ||||
|
|