|
|
|
|
|
| |
|
1. ARGVMENTA AENEIDIS 1 R.
|
|
|
| |
|
Praefatio |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Vergilius magno quantum concessit Homero, |
|
|
| |
|
tantum ego Vergilio, Naso poeta, meo. |
|
|
| |
|
Nec me praelatum cupio tibi ferre, poeta; |
|
|
| |
|
ingenio si te subsequor, hoc satis est. |
|
|
| |
5 |
Argumenta quidem librorum priva notavi, |
|
|
| |
|
errorem ignarus nequis habere queat. |
|
|
| |
|
Bis quinos feci legerent quos carmine versus |
|
|
| |
|
Aeneidos totum corpus ut esse putent. |
|
|
| |
|
Adfirmo gravitate mea, me crimine nullo |
|
|
| |
10 |
livoris titulo praeposuisse tibi. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
I |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Aeneas primo Libyae depellitur oras. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Vir magnus bello, nulli pietate secundus |
|
|
| |
|
Aeneas odiis Iunonis pressus iniquae |
|
|
| |
|
Italiam quaerens Siculis erravit in undis, |
|
|
| |
|
naufragus et tandem Libyae est advectus ad oras |
|
|
| |
5 |
ignarusque loci, fido comitatus Achate, |
|
|
| |
|
indicio matris regnum cognovit Elissae. |
|
|
| |
|
Quin etiam nebula saeptus pervenit in urbem, |
|
|
| |
|
abreptos socios undis cum classe recepit |
|
|
| |
|
hospitioque usus Didus per cuncta benignae |
|
|
| |
10 |
excidium Troiae iussus narrare parabat. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
II |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Funera Dardaniae narrat defletque secundo. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Conticuere omnes. Tum sic fortissimus heros |
|
|
| |
|
fata recensebat patriae casusque suorum: |
|
|
| |
|
fallaces Graecos simulataque dona Minervae, |
|
|
| |
|
Laucontis poenam et laxantem claustra Sinonem, |
|
|
| |
5 |
somnum, quo monitus acceperat Hectoris atri, |
|
|
| |
|
iam flammas, caedes Troum patriaeque ruinas |
|
|
| |
|
et regis Priami fatum miserabile semper |
|
|
| |
|
impositumque patrem collo dextraque prehensum |
|
|
| |
|
Ascanium, frustra a tergo comitante Creusa, |
|
|
| |
10 |
ereptam hanc fato, socios in monte repertos. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
III |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
Tertius errores pelagi terraeque requirit. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Post eversa Phrygum regna ut fuga coepta moveri |
|
|
|
|
utque sit in Thracen primo devectus ibique |
|
|
|
|
moenia condiderit Polydori caede piata, |
|
|
|
|
regis Ani hospitium et Phoebi responsa canentis, |
|
|
| |
5 |
coeptum iter in Cretam, rursus nova fata reperta, |
|
|
| |
|
naufragus utque foret Strophadas compulsus ab undis, |
|
|
| |
|
inde fugam et dirae praecepta horrenda Celaenus |
|
|
| |
|
liquerit utque Helenum perceptis ordine fatis, |
|
|
| |
|
supplicem Achaemeniden Polyphemo urgente receptum |
|
|
| |
10 |
amissumque patrem Drepani. Sic deinde quievit. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
IV |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Uritur in quarto Dido flammisque crematur. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
At regina gravi Veneris iam carpitur igni. |
|
|
| |
|
Consulitur soror Anna; placet succumbere amori. |
|
|
| |
|
Fiunt sacra deis, onerantur numina donis. |
|
|
| |
|
Itur venatum; Veneris clam foedera iungunt. |
|
|
| |
5 |
Factum fama notat. Monitus tum numine divum |
|
|
| |
|
Aeneas classemque fugae sociosque parabat. |
|
|
| |
|
Sensit amans Dido; precibus conata morari, |
|
|
| |
|
postquam fata videt nec iam datur ulla facultas, |
|
|
| |
|
conscenditque pyram dixitque novissima verba |
|
|
| |
10 |
et vitam infelix multo cum sanguine fudit. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
V |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Quintus habet ludos quos concelebrabat Acestes. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Navigat Aeneas. Siculas defertur ad oras. |
|
|
| |
|
Hic Manes celebrat patrios. Una hospes Acestes. |
|
|
| |
|
Ludos ad tumulum faciunt, certamina ponunt. |
|
|
| |
|
Prodigium est cunctis ardens adlapsa sagitta. |
|
|
| |
5 |
Iris tum Beroen habitu mentita senili |
|
|
| |
|
incendit naves, subitus quas vindicat imber. |
|
|
| |
|
In somnis pater Anchises quae bella gerenda |
|
|
| |
|
quoque duce ad Manes possit descendere monstrat. |
|
|
| |
|
Transcribit matres urbi populumque volentem |
|
|
| |
10 |
et placida Aeneas Palinurum quaerit in unda. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VI |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Quaeruntur sexto Manes et Tartara Ditis. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Cumas deinde venit; fert hinc responsa Sibyllae.
|
|
|
| |
|
Misenum sepelit; mons servat nomen humati. |
|
|
| |
|
Ramum etiam divum placato numine portat |
|
|
| |
|
ad vatis tecta atque una descendit Avernum. |
|
|
| |
5 |
Agnoscit Palinuron ibi, solatur Elissam |
|
|
| |
|
Deiphobumque videt lacerum crudeliter ora. |
|
|
| |
|
Umbrarum poenas audit narrante Sibylla. |
|
|
| |
|
Convenit Anchisen penitus convalle virenti |
|
|
| |
|
cognoscitque suam prolem monstrante parente. |
|
|
| |
10 |
Haec ubi percepit, graditur classemque revisit. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Septimus Aenean reddit fatalibus arvis. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Hic quoque Caietam tumul<o da>t; deinde profectus |
|
|
| |
|
Laurentum venit, hanc verbis cognoscit Iuli |
|
|
| |
|
fatalem terram; "mensis iam vescimur" inquit. |
|
|
| |
|
Centum oratores pacem veniamque petentes
|
|
|
| |
5 |
ad regem mittit Latii tunc forte Latinum,
|
|
|
| |
|
qui cum pace etiam natae conubia pactus. |
|
|
| |
|
Haec furia Allecto Iunonis distrahit ira. |
|
|
| |
|
Rex cedit fatis, quamvis pia vota repugnent. |
|
|
| |
|
Belli causa fuit violatus vulnere cervus. |
|
|
| |
10 |
Arma ferunt gentes sociae, flat bella iuventus. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VIII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Praeparat octavo bellum quos<que> armet in hostes. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Dat belli signum Laurenti Turnus ab arce, |
|
|
| |
|
mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem, |
|
|
| |
|
qui petat auxilium et doceat quae causa petendi. |
|
|
| |
|
Aeneas divum monitis adit Arcada regem, |
|
|
| |
5 |
Evandrum Arcadia profugum nova regna tenentem. |
|
|
| |
|
Accipit auxilia et natus socia agmina iungens |
|
|
| |
|
Evandri Pallas fatis comes ibat iniquis. |
|
|
| |
|
Iamque habilis bello et maternis laetus in armis |
|
|
| |
|
fataque fortunasque ducum casusque suorum |
|
|
| |
10 |
miratur clipeo divinam intentus in artem. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
IX |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Nonus habet pugnam nec adest rex ipse tumultu. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Atque ea diversa penitus dum parte geruntur |
|
|
| |
|
Iunonis monitu festinat Turnus in hostem. |
|
|
| |
|
Teucrorum naves Rutulis iaculantibus ignem |
|
|
| |
|
nympharum in speciem divino numine versae. |
|
|
| |
5 |
Euryali et Nisi coeptis fuit exitus impar. |
|
|
| |
|
Pugnatur: castra Aeneadae vallumque tuentur. |
|
|
| |
|
Audacem Remulum leto dat pulcher Iulus. |
|
|
| |
|
Fit via vi. Turnus Bitian et Pandaron altum |
|
|
| |
|
deicit et totis victor dat funera castris, |
|
|
| |
10 |
iamque fatigatus recipit se in tuta suorum. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
X |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Occidit Aeneae decimo Mezentius ira.
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Concilium divis hominum de rebus habetur. |
|
|
| |
|
Interea Rutuli portis circum omnibus instant. |
|
|
| |
|
Advenit Aeneas multis cum milibus inde. |
|
|
| |
|
Mars vocat et totis in pugnam viribus itur. |
|
|
| |
5 |
Interimit Pallanta potens in proelia Turnus |
|
|
| |
|
caedunturque duces, cadit et sine nomine vulgus. |
|
|
| |
|
Subtrahitur pugnae Iunonis numine Turnus. |
|
|
| |
|
Aeneas instat Mezenti caede piata |
|
|
| |
|
Lausus fata patris praesenti morte redemit. |
|
|
| |
10 |
Mox ultor nati Mezentius occidit ipse. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
XI |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Undecimo victa est non aequo Marte Camilla. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Constituit Marti spoliato ex hoste tropaeum |
|
|
| |
|
exanimemque patri feretro Pallanta remittit. |
|
|
| |
|
Iura sepulturae tribuit tempusque Latinis. |
|
|
| |
|
Evander patrios affectus edit in urbe. |
|
|
| |
5 |
Corpora caesa virum passim disiecta cremantur. |
|
|
| |
|
Legati referunt Diomeden arma negasse. |
|
|
| |
|
Drances et Turnus leges aequante Latino |
|
|
| |
|
concurrunt dictis. Aeneas imminet urbi. |
|
|
| |
|
Pugnatur. Vincunt Troes. Cadit ipsa Camilla. |
|
|
| |
10 |
Dein reduces castris nocti cessere monenti. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
XII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Duodecimo Turnus divinis occidit armis. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Turnus iam fractis adverso Marte Latinis |
|
|
| |
|
semet in arma parat pacem cupiente Latino. |
|
|
| |
|
Foedus percutitur; passuros omnia victos. |
|
|
| |
|
Hoc Turni Iuturna soror confundit et ambos |
|
|
| |
5 |
in pugnam populos agit ementita Camertem. |
|
|
| |
|
Aenean volucri tardatum membra sagitta |
|
|
| |
|
anxia pro nato servavit cura parentis. |
|
|
| |
|
Urbs capitur. Vitam laqueo sibi finit Amata. |
|
|
| |
|
Aeneas Turnum campo progressus utrimque |
|
|
| |
10 |
circumfusa acie vita spoliavit et armis. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
2. TETRASTHICA IN CVNCTIS LIBRIS VERGILII 2 R. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Praefatio |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Qualis bucolicis, quantus tellure domanda, |
|
|
| |
|
vitibus arboribusque satis pecorique apibusque, |
|
|
| |
|
Aeneadum fuerit vates, tetrasticha dicent: |
|
|
| |
|
contineat quae quisque liber, lege munere nostro. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Bucolica |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Tityrus agresti modulatur carmen avena; |
|
|
| |
|
formosum pastor Corydon dilexit Alexin; |
|
|
| |
|
Silenumque senem sertisque meroque ligavit, |
|
|
| |
|
pastorumque melos faciles duxere cicutae. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Georgica 2 R. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
[Sidera deinde canit, segetes et dona Lyaei |
|
|
|
|
et pecorum cultus, Hyblaei mella saporis. |
|
|
|
|
Principio breviter ventura volumina dixit |
|
|
|
|
intercidit opus coepitque referre secundo.] |
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
I |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Quid faciat laetas segetes, quae sidera servet |
|
|
| |
|
agricola, ut facilem terram proscindat aratro, |
|
|
| |
|
semina quo iacienda modo cultusque locorum, |
|
|
| |
|
edocet et messes magno cum faenore reddi. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
II |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Hactenus arvorum cultus et sidera caeli, |
|
|
| |
|
pampineas canit inde comas collisque virentis |
|
|
| |
|
discriptasque locis vites et dona Lyaei, |
|
|
| |
|
atque oleae ramos pomorum et condere fetus. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
III |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Teque, Pales, et te, pastor memorande per orbem, |
|
|
| |
|
et pecorum cultus et gramine pascua laeta, |
|
|
| |
|
quis habitent armenta locis stabulentur et agni, |
|
|
| |
|
omnia divino monstravit carmine vates. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
IV |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Protinus aëni mellis redolentia regna |
|
|
| |
|
Hyblaeas et opes alv<e>orum et cerea texta |
|
|
| |
|
quique apti flores examina quaeque legenda |
|
|
| |
|
indicat humentisque favos, caelestia dona. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
2a. AENEIS 654 R. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
I |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Arma virumque canit mira virtute potentem |
|
|
| |
|
Iunonis<que> odio disiectas aequore puppes |
|
|
| |
|
hospitium Didus, classem sociosque receptos, |
|
|
| |
|
utque epulas inter casus regina requirat. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
II |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Conticuere omnes. Infandos ille labores |
|
|
| |
|
deceptamque dolis Troiam patriaeque ruinas |
|
|
| |
|
et casus Priami dolet et flagrantia regna |
|
|
| |
|
ignibus et mediis raptum deque hoste parentem. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
III |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Postquam res Asiae deceptaque Pergama dixit, |
|
|
| |
|
tum, Polydore, tuos tumulos, tum Gnosia regna, |
|
|
| |
|
Andromachen Helenumque et vasta mole Cyclopas |
|
|
| |
|
amissumque patrem Siculis narravit in oris. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
IV |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
At regina gravi Veneris iam carpitur igni |
|
|
| |
|
venatusque petit. Capitur venatibus ipsa |
|
|
| |
|
et taedas, Hymenaee, tuas ad funera vertit, |
|
|
| |
|
postquam Anchisiades fatorum est iussa secutus. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
V |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Interea Aeneas pelagus iam classe tenebat |
|
|
| |
|
ludorumque patris tumulum celebrabat honore. |
|
|
| |
|
Puppibus ambustis fundavit moenia Aceste<s> |
|
|
| |
|
destituitque ratem media Palinurus in unda. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VI |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Sic lacrimans tandem Cumarum adlabitur oris |
|
|
| |
|
descenditque domus Ditis comitante Sibylla. |
|
|
| |
|
Agnoscit Troas caesos, agnoscit Achivos, |
|
|
| |
|
et docet Anchises venturam ad sidera prolem. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Tu quoque litoribus famam, Caieta, dedisti, |
|
|
| |
|
intrat et Aeneas Latium reg<n>umque Latini |
|
|
| |
|
foedus agens. Saevit Iuno bellumque lacessit |
|
|
| |
|
finitimosque viros Turnumque in proelia mittit. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
VIII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Dat belli signum Turnus Mezentiaque arma |
|
|
| |
|
concivitque duces. Tum moenia Pallantea |
|
|
| |
|
Aeneas adit Evandri socia agmina quaerens. |
|
|
| |
|
Arma Venus portat proprio Vulcania nato. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
IX |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Atque ea diversa dum parte, hic diva Cybebe |
|
|
| |
|
puppes es<se> suas nympharum numina iussit. |
|
|
| |
|
Euryali et Nisi caedes et fata canuntur, |
|
|
| |
|
fecit et inclusus castris quae funera Turnus. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
X |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Panditur interea caelum coetusque deorum. |
|
|
| |
|
iam redit Aeneas et Pallas sternitur acer. |
|
|
| |
|
Eripuit Iuno Turnum Lausoque parentem |
|
|
| |
|
adiecit comitem mortis Cythereia proles. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
XI |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Oceano interea surgens Aurora videbat |
|
|
| |
|
Mezenti ducis exuvias caesosque sodales |
|
|
| |
|
et Latium proceres Diomedis dicta referre, |
|
|
| |
|
tum qualis pugnae succedat Volsca Camilla. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
XII |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
Turnus, ut infractos vidisset <et> undique caesos, |
|
|
| |
|
ultro Anchisiaden bello per foedera poscit, |
|
|
| |
|
quae Iuturna parat convellere. Sed tamen armis |
|
|
| |
|
occidit et pactum liquit cum coniuge regnum. |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
