Poemetto composto nel 1906 e presentato al "Certamen hoeufftianum".
Nell'ordinamento attuale dei "Carmina" esso chiude il cosiddetto "Liber de poetis".

?
? Quid solus, sicut quondam tibi, Flacce, fuit mos,
? incedis rursusque forum circumque pererras
? nescio quae meditans? Ut vero canus, ut aeger,
? ut mutatus ades! Quem lippum tunc fugeret nil,
?????????? 5 nec, dum totus es in nugis, aut scurra lateret
? laxior aut lente portans mysteria cantor,
? omnia declinas passim, lacrimisque dolentes
? ultro nunc oculi, quidquid tetigere, relinquunt.
? Non hic quaeris, olus quanti malvaeque, nec illic
?????????? 10 assistis pueris ludentibus: et planus exspes,
? dilato questu, praeter maledixit eunti,
? frustraque et vafer intonuit tibi circitor aurem
? et te pellexit quassam divinus ad urnam:
? huic subrisisti modice, satis ipse peritus.
?????????? 15 Non eadem sane mens est tibi, Quinte: sed aeque
? tecum multa labris pressis agitare videris.
? " Heu! Non cum zephyris et aprico flore tibi nunc
? adsum, Maecenas: aquilo nunc undique frondes
? decutit, et flabris tunsus Lucretilis horret.
?????????? 20 Una virescit adhuc interque rubentia poma,
? per nemus Usticae, flores parit arbutus albos.
? Felix cui gelidam sub morte nascitur aestas,
? dignior et lauru frontem redimire poetae!
? Non me prima canens ad te deduxit hirundo,
?????????? 25 Maecenas. Quaedam resonabat fistula silvam
? tritaque stridebant aliquo folia arida cursu.
? Faunus enim novit nonas instare decembres
? iamque venit. Vatesque aberit tuus et pecus omne
? ludet et in pratis pagus me absente vacabit.
?????????? 30 Iam, vicine, vale, Cervi! Mus rustice, gaude
? rure diu tutoque cavo tenuique patella!
? Non te narrantem posthac audire licebit
? dum vernaeque silent tuque omnis ab igne renides.
? Neu te vestigent gladiisque insomnia tentent,
?????????? 35 abdite Veiani, veteremque a nare cruorem
? montanis depelle thymis et rore marino!
? Inque focum frondes et flores inde Calendis,
? quae supplex nascente manus ad sidera luna
? tollebas, metuens virgo segetique gregique,
?????????? 40 at parvis nunc ipsa tuis pia mater alumnis!
? Iam nec me cernes post fanum putre, Vacuna,
? dictantem. Iuvit veterum meminisse deorum.
? Nos hederae similes lapsas amplectimur aedes.
? Atque hinc, o fons Bandusiae, tu murmur inane
?????????? 45 disperges, quando frigus vocemque secuti
? haedus perveniat subsultim, taurus oberret
? aspectetque diu strepitum poturus, at absit
? unus qui sciret quid sic loquereris in umbra.
? Sed me Maecenas suprema voce vocavit.
?????????? 50 Praecessit: procul est: interdum respicit: ibo ".
? Haec meditans vicos solus plateasque pererrat,
? ut quondam, sed vix ipsum se agnoscit et urbem.
? Nam non foeda nigro passim magalia fumo
? nec rudecta videt nec olentes pingue popinas.
?????????? 55 Porticus hinc solidas ostentat picta columnas:
? hic thermas stupet immensas fulgentiaque aureis
? templa tholis, hic aeternum mansura theatra
? Flaccus, et interdum MAGNVM COMMVNE SIT inquit.
? Iam nova de nitido florescit marmore Roma,
?????????? 60 usque recens Soli venerabiliorque videnda.
? Ecce autem ad Tiberim, qua profluit arctior amnis,
? pervenit, et scripto miratur marmore cippum
? insignem, propriorque notas hinc carpit et illinc
? inque sinu gaudet: decimus nam volvitur annus
?????????? 65 ex quo saeclorum series procedere coepit
? magna, novumque aevum portendit gentibus augur
? augustus. Sellis positis hic rite duabus
? nocturno decies undenae tempore matres
? caelestem lunam ad convivia nostra vocabant:
?????????? 70 hic sacrum fecit capris agnisque novenis
? Augustus vobis, quae gignitis omnia, Moerae.
? Tum, non illud agens, percurrit nomina Flaccus
? magnorum rapidis oculis hominumque deorumque
? et ludos plenamque suem pulcrosque boves et
?????????? 75 liba pthoesque memor, iamque in cippo legit imo,
? CARMEN COMPOSVIT... quis? Q. HORATIVS... " Euge!
? Debuit urbs apris quondam me vate relinqui,
? vateque visenda est eadem me maxima Soli.
? Qui, cum civilis rabies saeviret, EAMVS!
?????????? 80 dixerat, hic reditum Pacis, Virtutis, Honoris
? hic te, prisca Fides, hic te, Pudor, hic cecinit rem
? romanam melius productam semper in aevum.
? O felix dilatus ad haec ego! Quid queror idem?
? Immo Vergilium miserer. Tu, frater, ab agris
?????????? 85 vidisti totis pulsos migrare colonos,
? invito patriam vidisti corde relinqui,
? ultro aliam quaeri, magis est quod triste videnti,
? mutarique domos et certo limine campos
? exilio. Ante oculos in nigro pulvere currus
?????????? 90 aurigae surdi tendenti lora ruebant.
? Longius agricolae rastrum super ossa tenentes
? horrebant aliquod Romae fodisse sepulcrum.
? Quid tu? Fis pastor, Publi, fis rusticus: ipse,
? ipse iugo subdis tauros et vertis aratro
?????????? 95 desertam terram, longo seris ordine vites
? et plantas oleam non te vivente feracem.
? Praeterea patrio fugientes litore cives
? tu revocas, revocas linquentes arva colonos,
? sicut apes, quatiens circum cava cymbala matris.
?????????? 100 Sed qui transieris caelo defixus et astris
? vergiliisque tuis, recinens saturnia regna,
? expectans gentemque novam subolemque deorum,
? non messim, sator, ipse metis, non aspicis aevum
? ipse tuum! Quamquam... num mors est ultima rerum
?????????? 105 linea? Delendum est hoc. Quanto rectius illud
? NON OMNIS MORIAR! Quin pars mihi multa...Quid? Omnis,
? omnis ut es, Publi, tibi, ero mihi ego ipse superstes! "
? Nil mortale putans secum moriturus abibat,
? atque via sacra se nunc deprendit, ut olim:
?????????? 110 cum cuidam fronti prope frontem impegit. " Horati! "
? hinc sonat, hinc resonat tarde et dubitanter: " Aristi! ".
? Iunxeruntque manus. "Quid agis, dulcissime? " " Quid tu? "
? " Quot soles albosve rear surrexe nigrosve
? ex quo sub cultro male salsus et improbus hac me
?????????? 115 liquisti? " " Memini... tricesima sabbata ". " Meque
? paene loquax consumpsit ". " Ohe! ". " Quid dicis? ". " Ohe iam!
? Nescis? Iste procax sanctas Sybaritide matres
? pellicit: iste nigro destringit carmine cives.
? Est eques, est dives. Iamque huic parere cohortes
?????????? 120 incipient, huic iam cedet provincia praedae.
? Interea vivis murenas pascit homullis... ".
? " Quid narras? Annon mores renovantur, et artes
? antiquae redeunt rectusque enascitur ordo?... ".
? " Unde huc? ". " Rure ". " Diu venisti, Flacce, moratus... ".
?????????? 125 " Fusce, diu ". " Poteram dixisse. Audi. Neque maior
? Roma fuit, credas, alio neque tempore peior... "
? " Ergo Vergilius cecinit nova saecula frustra,
? frustra ego praedixi, frustraque effata Sybilla est... ".
? Hic risit Fuscus, sed eodem tempore rugas
?????????? 130 suspexit Flacci mortemque in fronte cubantem.
? Tum gravior: " Dicam... ne suggere, Credat Apella...
? credendum non sit: dicam tamen. Utor amicis
? Iudaeis, ut scis. Dicunt iam tempus adesse
? quo princeps pacis sancta de virgine, quo rex
?????????? 135 nascatur mundi. Vox per deserta locorum,
? quae iubeat sternique vias et vasa parari,
? auditur. Tum mella fluent, ac pardus et haedus
? pascenturque simul vituli catulique leonum.
? Occidet omne malum: morietur et ipsa brevi mors... ".
?????????? 140 " At non me citius " " Quid ais? " " Iam nocte premi me,
? Fusce, puto. Nox est. Haec tu fortasse videbis.
? Haec rebar vidisse senex ego. Vive valeque! ".

??

Back to rare texts
Back to English home
Back to Italian home

?

GIOVANNI PASCOLI
VLTIMA LINEA